Ze zjawiskiem podwójnej nietypowości spotykamy się, kiedy dziecko wykazuje co najmniej dwie nietypowe, wzajemnie odmienne od siebie tendencje – jest wyjątkowo zdolne, a jednak przejawia trudności w nauce, wynikające z różnych ograniczeń. Najczęściej pojawiającymi się ograniczeniami klinicznymi są ADHD, spektrum autyzmu oraz specyficzne problemy w uczeniu się. Zdarza się, że podłożem trudności w nauce dziecka są zaburzenia w sferze komunikacyjnej, emocjonalnej i społecznej.
Charakterystyka dziecka podwójnie nietypowego
Jak pokazują dane z najnowszych badań, zjawisko podwójnej nietypowości występuje u ok. 10% dzieci w wieku szkolnym. Przypuszcza się, że dzieci z przynajmniej dwiema różnymi od siebie tendencjami jest więcej, ale niska świadomość problemu oraz utrudniona identyfikacja tego zjawiska sprawiają, że diagnostyka zbyt mało koncentruje się na podwójnej nietypowości. Postawienie trafnej diagnozy w przypadku dziecka podwójnie nietypowego jest bardzo trudne, ale łatwiej można dokonać sporządzenia jego ogólnej charakterystyki. Pamiętać należy jednak, że każde dziecko jest inne, u każdego mogą występować inne problemy, ale charakterystyczne symptomy tego zjawiska w wielu przypadkach są podobne.
Dziecko podwójnie nietypowe wyróżnia się:
- wyjątkowymi zdolnościami i wysokim poziomem inteligencji;
- nadpobudliwością psychoruchową;
- brakiem zorganizowania, niską motywacją do działania;
- lękowością, skłonnością do depresji, wykazywaniem zachowań agresywnych;
- wycofaniem z interakcji międzyludzkich, poczuciem odmienności.
Nie każde dziecko zdolne przejawia zachowania agresywne i antyspołeczne, wzmożoną pobudliwość oraz lękowość. Ta ostatnia wraz ze skłonnościami do obniżonego nastroju i depresji towarzyszy zjawisku podwójnej nietypowości bardzo często. Trudno bowiem dziecku pogodzić wciąż rosnącą ciekawość i chęć zaspokajania potrzeb rozwojowych z nadpobudliwością psychoruchową. W ten sposób rośnie w dziecku niepokój, poziom stresu, napięcie. Młody człowiek staje się coraz bardziej wrażliwy na różne bodźce, co prowadzi do obniżenia nastroju, chwiejności emocjonalnej i depresji.
Podwójna nietypowość wymaga podwójnej diagnozy
Zaprezentowana charakterystyka wskazuje, że należy poddać dziecko wnikliwej diagnozie. Dziecko podwójnie nietypowe wymaga postawienia podwójnej diagnozy. W trafnie postawionej diagnozie powinny znaleźć się zarówno talenty i wybitne uzdolnienia dziecka, jak i syndromy zaburzeń. Nie jest to zadanie łatwe, a jego złożoność wzrasta wraz z liczbą zaburzeń. Badania wskazują, że duży odsetek dzieci z ADHD, spektrum autyzmu i specyficznymi problemami w uczeniu się, to dzieci zdolne. Trudno jest jednak dostrzec ich talenty, nieujawniane przez lękowość, depresyjność i obniżoną samoocenę. Bowiem bardzo często występujące zaburzenia maskują prawdziwe zdolności dziecka, ale również talenty mogą przykryć istniejące trudności wywołane zaburzeniem. Nierzadko zdarza się również, że u dzieci podwójnie nietypowych maskowane są równocześnie talenty i zaburzenia, gdyż jedno zakrywa drugie. W związku z tym należy dziecko obserwować bardzo wnikliwie w różnych codziennych czynnościach, a szczególnie w podejmowanych przez nie inicjatywach. Obserwacja jest bardzo często pierwszym etapem diagnostyki, który podejmuje rodzic, bo to za jego inicjatywą można dziecku pomóc. Wskazane jest więc spojrzenie na dziecko okiem analityka, nawet jeśli wydaje się matce, czy ojcu, że dziecko rozwija się prawidłowo. Fałszywemu rozpoznaniu można ulec, jeśli rodzice zaślepieni dumą z dziecka, które wygrywa konkursy plastyczne, osiąga sukcesy sportowe, czy pobija rekordy w różnych plebiscytach, nie zwrócą uwagi na pewne zaburzenia, ograniczające prawidłowy rozwój ich pociechy.
Podsumowanie
Choć pozornie talenty i zaburzenia mogą się wzajemnie wykluczać, tak naprawdę zdarza się, że ujawniają się jednocześnie. Zjawisko takie określa się mianem podwójnej nietypowości. Wymaga ono trafnej, często skomplikowanej diagnozy, która pozwoli Ci zrozumieć, jak funkcjonuje Twoje dziecko. Jeśli niepokoi Cię zachowanie Twojego dziecka, to możesz zwrócić się do mnie o pomoc w wykonaniu odpowiednich działań diagnostycznych.
